Mimơza (từ Tình Epphen Ii)

Mimơza đồi hương có nhắn thương không

LÊ ĐẠT

Lời giới thiệu: Xuân 1999, Lê Đạt rời Paris về Hà Nội, để lại tập thơ Mimơza (Từ Tình Epphen II) sáng tác trong khoảng thời gian ba tháng ở Pháp. Ông không dặn dò gì. Mimơza vẫn ở yên trên kệ sách, đợi. Đợi một dấu hiệu của nhà thơ. Bảy năm qua, dường như bảy năm cũng là thời gian ủ rượu, Lê Đạt cho Mimơza ra mắt và độc giả Hợp Lưu được ưu tiên nhận hương vị đoá hoa đầu.

Bài “Mở Mimơza”, Lê Đạt cũng viết vào tháng tư năm 1999, nhưng không đề ngày tháng.

Mimơza, thế, đã hệ lụy với nhà thơ từ 27 năm nay.

Mimơza là địa chỉ nghệ thuật mà những địa danh, nhân danh quay quanh như những cánh bướm bên một đài hoa: Paris, Barbizon, Vincennes, Provence, Bãi Cháy, Phà Rừng, Prévert, Baudelaire, Lamartine, Balzac...

Mimơza cũng là nỗi ngộ Từ tình.

THỤY KHUÊ (Paris tháng 5/2006)

Mở MIMƠZA

Cách đây hai mươi năm khi viết bài hai kâu

Nắng tạnh heo mày hoa lạnh

Mimôza chiều khép cánh mi môi xa

Tôi chưa biết loài hoa này đối với tôi là một định mệnh.

Sau khi chùm thơ được công bố chừng một tháng một nữ độc giả dấu tên thành phố Sài Gòn gửi tôi một nhành mimôza ép với một lời như cáo lỗi:

“Em không ép được màu vàng rực nắng lẫn mùi hương hoang dại của hoa.”

Năm ấy lần đầu ra khỏi nước đến Pari, bài thơ lại giấy thông hành tôi tới It-xăm (1) , quê mimôza vùng Cốt Biếc (2) .

Nhưng đó là mùa thu - Mùa của platan (3) , của lá vàng.

Không phải của hoa vàng.

Tôi ngẩn ngơ xem những tấm ảnh chụp mimôza mùa trước.

Những đồi hoa vàng “năm ngoái” đã không biết bao nhiêu lần lay động những giấc mơ Itxăm gần Itxăm xa một người làm thơ tình lận đận.

Mimơza hình như ra đời từ những nỗi niềm khắc khoải khôn nguôi ấy.

Sau hai năm tôi lại có dịp tái ngộ Pari. Vào lúc mùa mimôza có thể đã sắp đi xa. Trên đường về Grơnôblơ (4) dự “Mùa Xuân Việt Nam” điều lo lắng sâu xa rồ dại nhất của tôi là lo lỡ hẹn thơm một loài hoa rừng.

Đời một người chữ bận tâm chống chủ nghĩa lãng mạn liệu có thể coi đây là một sự trả thù của hoa?

Năm nay mưa nhiều. Đêm Grơnôblơ trằn trọc một bản tin thời tiết.

Con đường Valăngxơ - Frêjuyx (5) tưởng không bao giờ chấm hết.

May quá!

Không những tôi đã gặp mimôza tấp nập đón chào như một cố nhân tại Itxăm.

Tôi còn gặp dằng dặc mimôza thả vàng triền miên Tanơrông (6) một vạt nắng áo dài đẹp xót xa tựa chùm thơ Lưu Nguyễn của Tào Đường.

Và hôm nay khi ngồi Pari, Hà nội viết những dòng này tôi vẫn chưa cắt cơn mimôza, chưa hết say chữ.

* * * * *

Truyện ngắn Mimơza khai mào cho một cuộc thi viết về Mối tình đầu của một tạp chí Sài Gòn, người sửa morát nghĩ tác giả lỗi chính tả đã có hảo ý chữa lầm thành Mimôza.

Mấy ai biết Mimơza chỉ là một trong nhiều tên khác của Từ tình, của Bóng chữ.

Mimơza

em vẫn đây

mà em ở đâu

(LÊ.ĐẠT)

Hêlen (7)

(Quand vous serez vieille... - Ronsard)

Chuyến rưỡi Pari già nửa đợi đêm Hà Nội

Hêlen Xen (8) đèn tình tóc tội phố Rôngxa (9)

***

Perơ Lasezơ (10)

(Toát hơi may lạnh buốt xương khô. - Nguyễn Du)

Tường xử bắn máu platan nắng ủ

Chiều “chiêu hồn” thơ ú mộ vô danh

***

Hoa ép

(... notre âme de ce soir - Anna de Noailles)

Xa thương nặng lòng mimôza ép

Ngát vàng hoa nở ghép át bằng lăng

***

T.G.V. (11)

T.G.V. vàng biệt thư xứ nắng

Tên còi tình tu tút trắng hư vô

***

Cốt cửa

Tình hẹn nhà lòng vô tâm cốt cửa

Tuyết trường kỳ Từ Hải lộ cây si (12)

***

It-xăm (13)

(Le vent se lève ... - P. Valéry)

Thiên thanh Cốt Xanh Hạ Long biếc phủ

Thông Phà Rừng gió hú It-xăm xa

***

Độc ẩm

(Cử bôi tiêu sầu sầu cánh sầu - Lý Bạch)

Mới Bôjôle (14) tình e đã lỡ

Cốc một vang khuya ngỡ cạn máu mình

***

Đốm mắt

Khối đợi đảo mải mòn mưa hắt

Bãi Cháy đèn đốm mắt Can (15) Xanh

***

Mặt trận

Mặt kỳ hình xưa Khổng Minh lập trận

Lần sơ đồ ga lầm lẫn mêtrô

***

Gương thu

(C’était hier l’été, voici l’automne - Baudelaire)

Cốt thuyền đợi nước sóng xanh mày vắng

Virux tình sâu gương trắng bạc đầu

***

Nhớ

(... et tout est dépeuplé - Lamartine)

Chỗ anh thu đồi dôi sắc úa

Xuân mâm thơm phần bữa hương chờ

***

Prôvăngxơ (16) vàng

Em đừng nữa gió sui lá đổ

Khổ để vàng lượm úa thân thu

***

R.F.I.

Thời sự R.F.I. tin chẳng phát

Mộng vô tình ai ám sát đêm qua

***

Prêve (17)

(O Barbara - Il pleut sans cesse sur Brest)

Ghế đợi đường rủi ro đời khoảnh khắc

Phút đá chờ mưa bất trắc chiến tranh

***

Cầu mới

(O mon passé désemparé - Sur le Pont Neuf - Aragon)

Em liền kề phiá bên kia Cầu Mới (18)

Xa tình anh cách đợi phía bên này

Sông Xen(19) say tàu đèn thu lưỡng phía

Pari đầu cầu bảy vía mưa Ngâu...

***

Tình mưa

Vườn nỗi gió mùa xưa mây nổi

Tình muộn mùa mimôza mưa

***

Hẹn thơm

Chiều It-xăm nắng tàn xuân xa lộ

Hoa vàng lòng lo hẹn lỡ thăm thơm

***

Bacbizông (20)

Cảnh trong tranh rừng rủ lên màu mới

Chiều về Ănggieluýt gọi Milê (21)

***

Cavale (22) I

Cavale bước lần quen phố lạ

Nghe platan lòng lạnh lá gọi vàng

***

Cavale II

Mái dạ xóm thề xưa mưa cao ốc

Kỷ niệm gió lùa mùa lốc bốc bay

***

Ngõ nắng

Em bóng nhỏ ngả mười lăm quận gió

Xanh Raphaen (23) muộn ngõ nắng phiền

***

Tanơrông (24)

Hoa mãi động nắng vàng lay bóng núi

Lạc thơ Đường lối hỏi Tanơrông

***

Extêren (25)

(Em đầu Extêren xanh sõa hát)

Mấy độ tuyết chờ Anpơ (26) trắng núi

Extêren tượng ngày tóc búi thông bay

***

Hoa hàng xóm

Mưa úa xuân gầy lửa hoa lụi khóm

Thương tình Mimôza hàng xóm vàng sang

***

Quên

(Mải vui quên hết lời anh dặn dò - Ca dao)

Pari mảng vui nước quên Xen cạn

Rôn (27) xuân tuyết tan tình hạn nhớ rềnh

***

Mimơza

Trang cũ hồn hoa trăng ma bóng chữ

Mimôza bạt ngàn mimơza

***

Sơminê (28)

(Notre coeur qui rougeoie dans l’âtre)

Đời lỡ muộn chữ khuya lòng ủ đỏ

Cành mimôza thơm đượm lửa cuối tình

***

Chia tay

Chia tay bóng chiếc chiều đơn lầm lụi

Hoa đào lối dài phố lỗi tình phai

***

Rừng Vanhxen (29)

(Nous n’irons plus au bois)

Đường về Mười ba xuân nở nụ

Ngã tình nỡ úa hỏi đau cây

***

Liễu quen

(Khi về hỏi liễu Chương đài - Nguyễn Du)

Hồ Vanhxen liễu quen chiều Hoàn Kiếm

Xuân em xa mưa nhuần nhắn chuyển xanh chờ

***

Xóm Latanh (30)

Xóm Latanh ngược xanh lòng phố hẹp

Mộng học trò lần vết đá ngày xưa

***

Foócxiachia (31)

Năm trước platan thu úa lối

Foócxichia mai chờ xuân nỗi vàng khô

***

Khách sạn Xorát (32)

(Đê đầu tư cố hương - Lý Bạch)

Sông Xprê liễu mưa vịt lội

Quê nhà hoa Foóc... xa... chi... a

***

Hoa anh đào

Xế mái đợi mưa chiều cuối nắng

Anh đào xuân gốc trắng tóc anh đào

***

Xacrê - Cơ (33)

(Nóc nhà tròn bốn phía trời quang)

Nắng đỉnh Epphen, nắng đầu Môngmác

Tim thiêng thương chuông ngơ ngác mây đùn

***

Xanh Valăngtanh (34)

Cácnavan hoa hóa trang phố quạnh

Mặt nạ bạc tình lạy thánh đừng xanh

***

Tái ngộ

Xuân gặp lại hẹn chiều Môngmác

Nắng tắt ngày đu quay đu quay

***

Nhà Balzắc (35)

Trang in thử đợi ngổn ngang gạch xóa

Mộ khuya công trường chữ có lần về

***

Rôđanh (36)

Người đá đẹp khe nép trần chân lưỡng lự

Ali Rôđanh xuân thần chú thế nào

***

Tượng Icarơ (37)

Icarơ ngã khối nằm nghiêng đá lạnh

Nợ chân trời mây động cánh đòi bay

***

Tuludơ Lôtơréc (38)

Người dị dạng vẽ phò mạt hạng

Hoa hậu thập thành ngần sáng ngàn sang

***

Mộ Van Gốc (39)

Chúa chẳng độ trì chết nhờ lộc đất

Trường xuân đãi đằng thân đắp lá xanh

***

Hướng dương

Hướng dương trưa nổi vàng cơn lửa bốc

Nắng dông đông màu Van Gốc cháy đồng

***

Quán Ravu (40)

Bạn hoạn nạn chắc là anh đến

Đau đời vui phiếm chuyện bên kia

***

Victo Huygô (41)

Păngtêông (42) đá có biết xuân vào nụ

Exmêranđa (43) đường rủ cụ rong chơi

***

Hoa Tuylíp

Tình để nhỡ sểnh mùa chim én

Tuylíp xưa hoa nhắc thẹn má au tình

***

Vườn hồng

(O ton sac rouge coeur)

Má em hồng và ba lô em đỏ

Thắm xòa nơ gió tóc bay hoa

***

Xuyên tuyết

Tấp nập đường xuân xuyên tuyết mọc

Đôi ta đồi trọc cỏ áy vàng

***

Xáctruvin (44)

Đỗ quyên nụ xoè tim nhói đỏ

Tình mưa siêu nắng chợ quái chiều

***

Côngflăng (45)

Sông còi khói bóng xa nước sóng

Đôi dòng thương ngả ngóng tình trôi

Máy nước nghĩa trang Jăngtii (46)

Nước tí tách trăng thanh đất mát

Đêm nằm nghe cỏ phát xanh xuân

***

Hoa păng xê (47)

Tử la lan chia tay lòng bịn rịn

Nghĩ gì ngày tím lịm thì xuân

***

Pakơrét (48)

Chân quận mười ba quẩn ra mười bốn

Cỏ trăm đường cúc trắng ngổn ngang xanh

***

Jivécni (49)

Jivécni mây vần xuân chĩu nặng

Mônê (50) tranh thử nắng đổi tâm chiều

***

Mônê

Cầu đợi nước quành mây tóc rối

Hoa đào sắc gội suối về xuôi

***

Cách cảm

Đào Nhật phòng Mônê hoa động cửa

Utamarô (51) rồ rộ gái mùa

***

Nanhphêa (52)

(Thèm nghe mộ vắng quỷ bình thơ - Tựa Liêu trai)

Nanhphêa nổi nênh xanh nước lặng

Đêm hồn sen trắng thả thoàn chơi

Noócmăng... đi (53)

Những cách đồng cônza (54) đồng cônza

Bay những mùa mimơza xa

***

Arômăngsơ (55)

Cầu tầu sóng ngổn ngang trăng thổ lộ

Tấc lòng cỏ xanh nước đổ ì ầm

Đào bay

Bước đào cánh đỏ xuân sao nắng

Đảo tình tròn vắng mắt mòn theo

***

Tơramôngtan (56)

Đưa anh tìm những vùng quên tuổi dại

Trăng mimơza soi lại bãi tim khờ

Mây dăng hàng tơramôngtan thổi mãi

Lạnh tóc cò lau bạc đãi sông mưa

***

Manhôlia (57)

Lập xuân phố Buýpphông (58) tình chậm búp

Manhôlia chờ đên trước đã nản hoa

Trời nắng dột mây mù mưa thảng thốt

Lá non tơ xanh chuộc tuổi cây già

***

Đường về

(Trăng Ba Vì sao đổi chữ thiên di)

Bóng buồm khuất cõi xanh biển nhớ

Nẻo trần vàng vỡ mộng chồn chân

Chú thích:

(1) Les Issambres, làng nhỏ ven bờ Địa Trung Hải

(2) Côte d’Azur, thắng cảnh của nước Pháp

(3) Platan: cây platane, tên Việt là ngô đồng

(4) Grenoble, thành phố dưới chân núi Alpes

(5) Đường từ Valence đến Fréjus, dọc theo sông Rhône

(6) Tanneron, rừng mimôza đẹp nhất nước Pháp

(7) Hélène

(8) Hélène Seine: nhà thơ gọi sông bằng tên người con gái.

(9) Ronsard, nhà thơ Pháp

(10) Père Lachaise, nghĩa trang lớn nhất Paris.

(11) T.G.V: Train à Grande Vitesse, tàu chạy nhanh.

(12) Hỏi phố Cli-si (Clichy)(chú thích của Lê Đạt)

(13) Les Issambres, làng nhỏ bên bờ Địa Trung Hải

(14) Baujolais nouveau, rượu vang của Pháp

(15) Cannes ở Cốt Xanh. Bãi Cháy ở Quảng Ninh (LĐ)

(16) Vùng Provence, miền Nam nước Pháp

(17) Jacques Prévert, nhà thơ Pháp

(18) Pont Neuf, cầu cổ nhất Paris

(19) Sông Seine chia đôi thành phố Paris

(20) Barbizon, làng hội họa nổi tiếng ở phiá nam Paris, nơi những nghệ sĩ như: Corot, Millet, Narcisse Diaz de La Pẽna, Constant Troyon.... sống và vẽ, tạo nên trường phái Barbizon.

(21) L’Angélus, bức tranh nổi tiếng của Millet

(22) Cavalaire, thành phố bên bờ Địa Trung Hải

(23) Saint Raphael, thành phố bên bờ Địa Trung Hải

(24) Tanneron, rừng Mimosa đẹp nhất nước Pháp

(25) Estérel, rặng núi ở miền đông Nam nước Pháp

(26) Alpes, rặng núi giữa ba nước Pháp, Ý và Thụy Sĩ

(27) Sông Seine, sông Rhône

(28) Cheminée (lò sưởi)

(29) Rừng Vincennes, phiá đông Paris

(30) Xóm La tanh: Quartier Latin, Xóm học của Paris ngày trước.

(31) Forsythia: người Việt Paris, Tết thường dùng Foóxichia thay mai vàng

(32) Khách sạn Xorát trên bớ con sông Xprê tại Berlin

(33) Nhà thờ Sacré-Coeur trên đỉnh Môngmác (Montmartre). Sacré-Coeur tiếng Việt nghĩa là Tim-thiêng

(34) Saint Valentin: Thánh của tình yêu

(35) Honoré de Balzac, nhà văn

(36) Rodin, nhà điêu khắc

(37) Icare, con của Dédale, nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Hai cha con tìm cách trốn khỏi Mê lộ, dùng sáp dán cánh (làm bằng lông) vào vai. Icare bay cao, mặt trời làm tan sáp, rơi xuống bể.

(38) Toulouse Lautrec, họa sĩ

(39) Van Gogh, họa sĩ

(40) Quán xưa Van Gốc ở trọ, nay thành Nhà Van Gốc (Auvers sur Oise) (LĐ)

(41) Victor Hugo, nhà văn

(42) Điện Panthéon (Paris), mộ các danh nhân Pháp

(43) Esméralda, nhân vật nữ chính trong tiểu thuyết Notre Dame de Paris của Victor Hugo

(48) Pâquerette: bạch cúc (một loại cúc trắng nhỏ như hoa cỏ)

(49) Làng Giverny, nơi Monet sống và vẽ.

(50) Claude Monet, họa sĩ

(51) Utamaro (1753-1806), nhà khắc họa Nhật Bản, một trong những người thày lớn nhất về tranh khắc họa (Estampe) mà Monet chịu ảnh hưởng. Nhà Monet có nhiều phòng dành riêng treo tranh Utamaro.

(52) Nymphéa tên Hán Việt: bạch liên, một loại sen trắng, cũng là tên những bức họa tuyệt tác của Monet.

(53) Normandie, vùng Tây bắc nước Pháp, bên bờ biển Manche.

(54) Colza, hoa cải dùng để ép dầu

(55) Bãi biển quân Đồng Minh đổ bộ vào Fáp thế chiến II tại Noócmăngđi

(56) Tramontane, gió bắc, thổi ở miền Địa Trung Hải nước Pháp

(57) Magnolia, hoa mộc lan

(58) Buffon, nhà khoa học Pháp