- Tạp Chí Hợp Lưu  18939 Magnolia St. Fountain Valley, CA 92708 - USA Điện thoại: (714) 381-8780 E-mail: tapchihopluu@aol.com
Tác Giả
Tìm đọc

KÝ SỰ MIỀN ĐÔNG BẮC (3)

28 Tháng Mười Một 20218:07 CH(Xem: 14188)
Đoàn QV hát vang trên đỉnh núi Vị Xuyên
Đoàn Quán Văn hát vang trên đỉnh núi Vị Xuyên- ảnh tác giả

 

 

Ban Mai     

KÝ SỰ MIỀN ĐÔNG BẮC (3)     

 

 

6. Âm khí

Đài hương 468
Đài hương 468 huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Là một trong những điểm ác liệt nhất của mặt trận Vị Xuyên
trong chiến tranh biên giới phía Bắc.- ảnh Petro Times



Bạn có bao giờ đứng trên đỉnh núi lộng gió, xung quanh sương mù bao phủ, cùng bạn bè nắm tay nhau hát vang giữa bạt ngàn rừng núi?

Tôi may mắn đã nhiều lần trãi nghiệm như vậy suốt con đường cái quan từ Nam ra Bắc, từ miền xuôi lên đến miền ngược.

Nhưng có lẽ, chưa bao giờ chúng tôi cảm xúc như hôm nay, khi đứng trên điểm cao Vị Xuyên Hà Giang, phóng tầm mắt từ trên cao nhìn xung quanh là những cung đường uốn lượn, với núi rừng trùng điệp, ca vang bài “Nối vòng tay lớn” của Trịnh Công Sơn.

…Từ Bắc vô Nam nối liền nắm tay
Ta đi từ đồng hoang vu vượt hết núi đồi
Vượt thác cheo leo, tay ta vượt đèo
Từ quê nghèo lên phố lớn, nắm tay nối liền

Biển xanh sông gấm nối liền một vòng tử sinh

Biển xanh sông gấm nối liền một vòng tử sinh. Vòng Tử sinh, những từ này không đâu chính xác hơn nơi tôi đang đứng. Dưới chân tôi nơi đây đã từng thấm đẫm máu bao người.

Trung Quốc sau cuộc chiến tranh biên giới 1979 thất bại, một lần nữa Đặng Tiểu Bình quyết dạy cho Viêt Nam một bài học, chiến tranh biên giới lần thứ 2 xảy ra từ 1984 -1989. Lần này Trung Quốc không đánh từ Lạng Sơn, Cao Bằng mà bất ngờ tràn qua các dãy núi đánh úp vào biên giới Hà Giang. Sáng ngày 28/4/1984 quân Trung Quốc xua quân ồ ạt, kiểu đánh lấy thịt đè người, lính Việt Nam   quyết chiến bảo vệ vành đai biên giới, nên rút lên các đỉnh núi ở Vị Xuyên  Hà Giang. Cuộc chiến khốc liệt này đã khiến 600 người lính Việt Nam tử trận chỉ trong 1 ngày 12/7/1984 thuộc sư đoàn 356, hầu hết là những chàng trai còn rất trẻ 17,18 lần đầu nhập ngũ, đang học phổ thông xung phong ra chiến trường. Các cao điểm này một thời được nhắc đến như là “cối xay thịt” hay còn gọi “đồi thịt băm” để thấy rõ sự tàn khốc của chiến tranh. Linh hồn những người lính trẻ có lẽ đã siêu thoát, nhưng nỗi đau của những người mẹ vẫn bàng hoàng cho đến ngày nay.

Người lính Trần Trung Thực nhập ngũ năm 1980 sau khi vừa học xong cấp 3, thuộc Trung đoàn 149, Sư đoàn 356 và hy sinh năm 1985. Đến nay gia đình vẫn chưa tìm được hài cốt liệt sỹ Thực. Trong thư gửi mẹ anh viết : "Mẹ yêu quý của con, con tạm biệt mẹ. Các em con còn bé nhỏ quá không làm gì được đỡ đần cho mẹ. Các em đừng khóc, đừng quấy mẹ nữa, anh về sẽ mua kẹo cho các em". Nó viết thư về, các em nó cứ khóc nức nở. Đến bây giờ người mẹ ấy vẫn không tin, vẫn mong ngóng chờ con. (1)

Tôi đứng trên đỉnh Vị Xuyên lộng gió, xung quanh mây là mây, với những dãi sương mù bàng bạc trên các ngọn núi thấy khí lạnh đầy người, tôi nghiệm ra rằng nơi đâu có nhiều âm khí, nơi đó sương mù dằng dặc. Nhớ lần đứng trên đỉnh Măng Đen Kon Tum dưới chân tượng Đức Mẹ Sầu Bi xung quanh là rừng thông mờ sương, nơi ngày xưa là nơi tập trung xác lính Cộng Hòa để đức cha rửa tội, tôi cũng có cảm giác như vậy. Và không thể không nhớ đến buổi sáng trên đỉnh núi Sơn Trà Đà Nẵng, sân bay dã chiến trên đỉnh Sơn Trà cũng là nơi chở xác lính Việt Nam Cộng Hòa tập trung để trực thăng bốc đi. Buổi sáng đó, chúng tôi không thấy đường đi, xung quanh âm khí dày đặc sương giăng mờ mịt, cách nhau một cánh tay là không thấy nhau rồi.

Trên đất nước này, đi đến nơi đâu cùng thấy “Đất Mẹ” đầy thương tích. Từ Ải Nam Quan đến Mũi Cà Mau, đôi khi tôi nghĩ khi sinh ra là người Việt Nam đã là định mệnh rồi.

Trịnh Công Sơn đã từng viết:

Mẹ ngồi ru con

đong đưa võng buồn

đong đưa phận mình

Mẹ ngồi ru con tiếng hát lênh đênh

Tiếng khóc của mẹ  Việt Nam sẽ còn lênh đênh đến bao giờ?

7. Cao Bằng

thanhpho CAO BANG
Thành phố Cao Bằng- ảnh Internet



Từ phố cổ Đồng Văn Hà Giang qua quốc lộ 4C, chúng tôi đến Cao Bằng một thành phố nằm giáp ranh biên giới Quảng Tây (Trung Quốc). Đường xa hun hút, với đoạn đường đèo 198km mà chúng tôi phải vật vã đến thành phố lúc chiều buông. Khách sạn Hương Sen nằm sau con phố đi bộ, trước mặt là dòng sông chảy lững lờ, tôi không biết sông Bằng, hay sông Hiến, tôi chỉ thấy dòng nước đục dưới ánh chiều tà.

Cao Bằng là thành phố miền Đông Bắc sầm uất, văn minh hơn những nơi khác. Tôi ngạc nhiên khi dạo phố đêm nơi này, nó không giống như những thành phố du lịch mà tôi đã từng đến. Nơi đây họ dành nguyên con đường đi bộ để tổ chức các trò chơi dân gian cho người dân giao lưu cùng nhau vào tối cuối tuần thứ 6 và thứ 7. Bạn có thể nhìn thấy trò chơi trẻ con ngày nhỏ bạn đã từng chơi như nhảy lò cò, chơi  ô quan, chơi đánh cờ cá ngựa, chơi đánh nẻ, chơi nhảy dây, chơi kéo co, đi cà kheo, chơi xếp ô chữ… Một góc đầu đường còn có loại hình giải trí mới cho các em  học sinh cấp 2, cấp 3 với những điệu nhảy hip hop sinh động. Khuya hơn một chút sẽ mở nhạc khiêu vũ cho lứa tuổi thanh niên và trung niên. Bạn dễ dàng mời một bạn nhảy không quen trong điệu chachacha vui nhộn.

Thành phố về đêm mát lạnh, mọi người dân đều túa ra đường.

Tôi cũng sà vào chơi nẻ với mấy cô bé, lâu rồi cầm hòn đá thảy lên để bắt những thanh đũa tay tôi lóng ngóng, tụi nhỏ nhìn tôi cười giòn, cô gái người nước ngoài cũng châù rìa xin chơi ké, bên cạnh bà mẹ trẻ cùng cô con gái đang chơi ô quan, hai bé trai đánh cờ cá ngựa với một ông già, hàng đàn trẻ nít chơi nhảy dây, chơi kéo co, và tất cả được tổ chức trật tự có kỷ luật. Có lẽ đây là phố đi bộ nơi vui chơi cộng đồng lành mạnh nhất, hiệu quả nhất mà tôi từng thấy. Tôi hỏi một người mẹ trẻ, các trò chơi trên phố đi bộ này tổ chức bao lâu rồi. Cô nói mới làm từ đầu tháng 10 năm nay thôi chị, được 2 tháng rồi, tụi trẻ con thích lắm, cứ cuối tuần là mọi người dẫn con ra ngoài này chơi.

Tôi ngồi trên vỉa hè ăn chén chè trôi nước còn bốc khói, xuýt xoa vì gió lạnh, ngắm những người dân đang vui chơi mà ao ước giá như thành phố nào cũng có được một người quản lý văn hóa có tầm nhìn nhân văn như vậy thì hay biết bao. Thay gì dành phố đi bộ chỉ để kinh doanh buôn bán đặc sản, và những thức ăn vặt, người ta đã chú ý hơn đến đời sống tinh thần, tạo một sân chơi lành mạnh vào cuối tuần.

Buổi sáng Cao Bằng nắng nhẹ nhưng ra ngoài tôi phải choàng một khăn len mỏng, sáng thứ 7 người ta dậy muộn vì cuối tuần ngủ nướng, đường phố vẫn còn thưa thớt. Nghe cô chủ khách sạn giới thiệu món bánh cuốn đặc sản vùng núi chúng tôi tìm đến. Bánh cuốn ở nơi này giống như bánh ướt ở miền Nam, nhưng bánh cuốn Cao Bằng đặc biệt nhất ở nước dùng. Không như người miền xuôi, chấm bánh vào nước mắm chua ngọt, người Cao Bằng nhúng bánh cuốn trong thứ nước dùng ninh từ xương. Cũng bởi lẽ đó nên nhiều người cũng gọi bánh cuốn Cao Bằng là bánh cuốn canh, để phân biệt với loại bánh cuốn chấm nước mắm của người miền xuôi. Nước canh ninh từ xương heo từ tối hôm trước, nên khi chan ra bát là thấy rõ hương tủy xương ngọt lịm. Mỗi bát nước dùng lại được thêm vào vài thìa thịt băm nhuyễn, rắc chút hành hoa. Có nơi tráng bánh cuốn  cho thêm lòng đỏ trứng gà, khi ăn còn thêm một cây chả và măng chua làm kim chi nữa. Món này lạ, ăn để biết nhưng có lẽ không hợp lắm với khẩu vị tôi.

8. Thác Bản Giốc

du-lich-minh-anh-cao-bang-thac-ban-gioc-3
  • Thác BẢN GIỐC được xem là một trong 6 thác nước đẹp nhất thế giới. Ảnh: Cuma Cevik Photography



Anh Nguyên Minh chủ biên tạp chí Quán Văn, sau một tuần ngồi xe vượt đèo đã thấm mệt, nhìn anh yếu sức chúng tôi lo lắng, khuyên anh hôm sau ở lại thành phố nghỉ ngơi đừng đi Bản Giốc. Xe anh gồm vợ chồng họa sĩ Lê Ký Thương, người được cả đoàn lo nhất vì họa sĩ Cóc đã một lần cấp cứu trong đợt đi Miền Tây Nam Bộ nhưng kỳ này anh lại ung dung tự tại, chị Kim Cúc đột quỵ nằm viện một tháng mới ra viện cũng hăng hái đi, vì vậy chị Mỹ Lệ nữ tướng Quán Văn, vợ chồng anh Sông Ba, anh Đặng Châu Long biệt phái đi xe này để lo chu toàn cho các yếu nhân.

Nhưng sáng nay, tôi ngạc nhiên khi thấy anh Nguyên Minh tươi tỉnh ngồi ăn sáng  từ sớm, anh không chịu ở lại nghỉ ngơi, anh nói chuyến đi này thác Bản Giốc là địa điểm quan trọng nhất anh không thể bỏ qua, không gì riêng anh, mọi người cùng đều suy nghĩ như vậy.

Anh Đặng Châu Long chưa đến đã buồn và lòng thì nao nao, anh viết: “buồn và nao nao nghĩ đến ngày mai, mai đã sang Cao Bằng ngùi thăm Bản Giốc, Trùng Khánh vốn xa lạ ngày nào bỗng trở nên thân thiết bởi bi tráng sự đời.”


Thác Bản Giốc thuộc địa phận xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh sát biên giới Trung Hoa là một thác nước cao hùng vĩ và đẹp nhất của Việt Nam gồm có hai phần, phần thác phụ nằm hoàn toàn trên lãnh thổ Việt Nam, phần thác chính nằm giữa biên giới Việt – Trung, được phân chia ranh giới bởi dòng sông Quây Sơn chảy phía dưới; Phần thác chính rộng khoảng 100 mét, cao 70 mét và sâu 60 mét, nhìn từ xa thác đổ xuống trắng xóa nguyên sơ, như dải lụa trắng vắt ngang núi rừng, tạo nên một nét quyến rũ.


thác Bản Guốc
Tác giả Ban Mai và thác Bản Giốc



Chúng tôi đến thác Bản Giốc lúc giữa trưa, ngay từ xa đã nghe thấy tiếng thác nước réo. Du khách có thể ngồi trên những vạt cỏ xanh mát dưới tán cây ngắm dòng thác đỗ xuống từ trên cao tung bọt trắng xóa, bên cạnh là túi hạt dẻ Trùng Khánh dẻo thơm còn bốc khói. Địa điểm này là nơi chúng tôi chờ đợi, mỗi người đều có một tâm trạng khi nhìn ngọn thác hùng vĩ của mình bị cắt đi một phần lãnh thổ so với cột mốc Pháp – Thanh ký công ước từ năm 1887. Nếu nhìn từ phía dưới chân thác Bản Giốc, phần thác phụ bên trái 1 tầng hoàn toàn thuộc chủ quyền Việt Nam, phần thác chính bên phải gồm 3 tầng,  nửa phía tây thuộc chủ quyền của Việt Nam tại xã Đàm Thủyhuyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng; nửa phía đông của thác bên phải thuộc chủ quyền của Trung Quốc tại thôn Đức Thiên, trấn Thạc Long, huyện Đại Tân, thành phố Sùng Tả của khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Thác nước này cách huyện lỵ Trùng Khánh khoảng 20 km về phía đông bắc, cách thủ phủ Nam Ninh của Quảng Tây khoảng 208 km. Theo trang Wikipedia, thác Bản Giốc là thác nước lớn thứ tư thế giới trong các thác nước nằm trên đường biên giới giữa các quốc gia (sau thác Iguazu giữa Brazil-Argentina, thác Victoria giữa Zambia-Zimbabwe và thác Niagara giữa Canada-Mỹ).

Dưới chân thác Bản Giốc là mặt sông rộng, phẳng như gương. Hai bên bờ là những thảm cỏ, vạt rừng xanh ngắt. Mặt sông Quây Sơn này hai bên Việt Nam và Trung Quốc cùng sử dụng, cùng khai thác du lịch chung. Cùng một bước chân, nhưng khi tôi đứng giữa hai đường biên, thân tôi ai xẻ làm đôi.

Hầu như chúng tôi đều chỉ muốn đứng bên thác phụ nằm trên lãnh thổ của mình, chụp hình và thư giản, không ai bảo ai đều không muốn sang thuyền để qua thác chính  vì không muốn cứa vào nỗi đau. Anh Đặng Châu Long thì “Tôi cứ chụp, chụp nhưng không chụp thác lớn, tôi không muốn lòng đau thêm. Không thể buông, vì sẽ không còn níu lại. Chiếc vũng nhỏ của thác nhỏ, cái hồ đầy của thác lớn cứ phô ra đấy lòng nào còn vui. Tôi chợt nhớ câu hát của ai đó vẳng trong tôi: “Lòng sầu thiếu phụ ngậm ngùi ải quan”. Bây giờ không thấy ải quan đâu.

Tịnh Thy thì kêu gọi mọi người “Hãy uống một ngụm nước đầu nguồn thiêng liêng của tổ quốc”.

Trúc Hạ thì chia xẻ: “Nước mát trên tay, ngọt trên miệng mà sao chúng tôi lại cùng cảm nhận được vị đắng trong lòng của nước?!...”

Tôi ngồi trên vạt cỏ ngắm dòng thác hùng vĩ tung bọt trắng xóa từ xa, mà nghĩ đến hàng ngàn năm trước, triệu năm trước khi dòng thác này được tạo dựng, đã có bao thể chế đến rồi đi, đã có bao dân tộc sở hữu được chúng. Và rồi cũng là hư vô. Ranh giới của một đất nước đôi khi nằm nhiều ở chính lòng người.

Tiếng hát của Thái Thanh trong bài “Tình ca” của Phạm Duy réo rắt suốt đường về mà lòng tôi trống rổng:

“Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời, người ơi
Mẹ hiền ru những câu xa vời
À à ơi! Tiếng ru muôn đời
Tiếng nước tôi! Bốn ngàn năm ròng rã buồn vui
Khóc cười theo mệnh nước nổi trôi, nước ơi

… Tôi yêu biết bao người

Lý, Lê, Trần… và còn ai nữa

Những anh hùng của thời xa xưa

Những anh hùng của một ngày mai…”

Nghe bài hát mà thấy lòng xót xa, hùng khí của tiền nhân nay biết tìm nơi đâu.

BAN MAI

17/01/2020

Tham Khảo:

http://trian.vn/tin-tuc/chien-truong-xua-3571/cuoc-chien-bao-ve-bien-gioi-phia-bac-dong-doi-khong-quen-ngay-gio-tran-vi-xuyen-469109

https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1c_B%E1%BA%A3n_Gi%E1%BB%91c

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
15 Tháng Mười Hai 20218:23 CH(Xem: 13927)
Chúng tôi cũng đã đến rặng Thiên Sơn, như chàng chinh phu của Lê Thương nhưng ở phía bên này của miền Trung Á, xứ Kyrgyzstan. Không vất vả cưỡi ngựa hay lội bộ hàng năm trời, nhưng phải chuyển ba chuyến bay và mất gần 30 giờ. Từ Seattle, một thành phố ven biển Thái Bình Dương, phía Bắc nước Mỹ, chúng tôi bay qua New York, theo ngả Thổ Nhĩ Kỳ, chờ ở đó khá lâu để bay tiếp đến thủ đô Bishkek của xứ Kyrgyzstan. Còn một ngả khác là bay qua Moscow.
24 Tháng Mười Một 20219:38 CH(Xem: 15065)
Chiều buông, từ cột cờ Lũng Cú chúng tôi phải quay lại ngã ba gần dinh vua Mèo để kịp đến cao nguyên đá Đồng Văn trước khi trời tối hẳn, đoạn đường khúc khuỷu, nguy hiểm vì đang thi công, người ta cho nổ mìn phá núi để mở rộng đường đèo. Trên núi cao chỉ cần mặt trời lặn thì bóng tối bao trùm, chỉ có đèn pha của xe chiếu vào vách núi, phía ngoài sương mù giăng phủ, một bên là núi một bên là vực sâu hun hút.
18 Tháng Mười Một 20214:35 CH(Xem: 15057)
Đêm Tuyên Quang chìm trong tiếng rù rì quái dị thành nhà Mạc chập chờn trong giấc mơ. Tôi chạy xuyên qua tường thành mờ ảo những mê cung bàn cờ, tôi lao vào ngõ cụt bức tường thành khổng lồ chắn lối, những hình vẽ lay động bước ra nhìn tôi, ánh mắt có thần của một nữ nhân có khuôn mặt đầy nếp nhăn của thời gian làm tôi chết sửng, bà là một vị thần? những chạm khắc trên tường với những phù điêu Champa. Hay tôi đang trôi vào thời Óc eo thế kỷ thứ 7 của xứ Phù Nam. Không tôi đang đi về miền Đông Bắc Việt Nam.
02 Tháng Mười Một 20218:38 CH(Xem: 15273)
Biển chạy dọc, dài theo hết California, vừa huyên náo, rất mơ màng, lại có chút gì đó nhịp nhàng trong cái tĩnh lặng của hoàng hôn. Chiều tàn, với sắc đỏ thắm rọi soi xuống dòng nước, là chút mầu sâu thẳm của ráng chiều đang nhạt nhoà vào đêm tối. Chút ánh sáng sắp tàn, phai dần cho bóng đêm, đã luôn làm tôi chìm đắm trong những ly rượu đỏ, có khi muốn uống hết, uống cho đến khi nào im hơi…
19 Tháng Mười 20216:46 CH(Xem: 15524)
Bài thơ tựa một khúc du ca trong trẻo, cất lên giữa chiều thu yên bình, giữa khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp của một miền quê Bắc Mỹ, xuyên qua một con đường quanh co rợp bóng cây mang tên “Con đường tình ta đi”- cái tên như một thứ “định mệnh” ngọt ngào đối với hai người…
05 Tháng Mười 202110:18 CH(Xem: 15961)
Cuối cùng rồi tôi cũng đã già. Cái già cũng thật thú vị. Hồi nhỏ người lớn bảo rằng tôi có tướng đi lầm lũi, đó là tướng khổ và cái tướng đó theo cả đường đời tôi đi. Tôi đi suốt từ thời thơ bé cho mãi đến tuổi 50 có lẽ thấm mệt nên tôi dần chậm bước. Tôi cho rằng đó là lúc tôi không còn trẻ nữa mà đến lúc tuổi đã thu rồi.
12 Tháng Chín 20219:32 CH(Xem: 14797)
Buổi sáng thức dậy thật sớm, tôi có những phút bình yên ngồi bên song cửa sổ lặng nhìn thành phố còn trong màn đêm yên tĩnh. Từ ngày thành phố có lệnh cách ly, khoảng trời của tôi được thu nhỏ chỉ trong khung cửa sổ này. Nhìn từ nơi xa xa tít ngoài xa là con đường cao tốc, cửa ngõ cho người đi người về lại Sài gòn, ngày trước xe lúc nào cũng nối đuôi còn bây giờ thưa thớt một vài xe trên đường. Những ngày dịch bệnh nơi ấy bớt hẵn bóng người, không còn những chuyến xe đi sớm về muộn trên đường xuôi ngược.
09 Tháng Chín 20219:44 CH(Xem: 15110)
Những ngày giãn cách này, tôi khám phá ra mình có một khả năng mới; đọc được tiếng ho! Giữa tháng 8, bẳng đi một tuần, đột nhiên tất cả âm thanh quanh tôi cùng một lúc biến mất! Không có tiếng hát karaoke, không có tiếng bước chân ngoài cửa, không có tiếng người cãi nhau lao xao dưới sân, không có cả tiếng con nít khóc cười rượt đuổi nhau ngoài hành lang… tôi như rơi vào khoảng không im lặng lạ lùng. Đó là lúc tiếng ho bắt đầu trỗi lên. Đầu tiên là tiếng ho của bác hàng xóm sát vách bên trái, âm thanh đùng đục quặn sâu từ trong phổi, rồi bục ra khỏi cuống họng từng chùm tắt nghẽn. Tiếng ho luồn từ cuối dãy hành lang, theo chiều gió lan dài, mới đầu chỉ là khúc khắc, càng về cuối càng dồn dập, khản đặc.
25 Tháng Tám 20219:16 CH(Xem: 15549)
Một năm trôi qua, nỗi sợ hãi càng thấm đẫm hơn. Sợ bệnh dịch hoàng hoành, con virus –cúm Vũ Hán thực quái ác, nó gây nỗi sợ hãi cho cả thế giới. Loài người như điêu đứng vì nó, nó gây bao tang tóc, đau thương không có bút mực nào tả xiết. Thần quyền, sợ chết. Cường quyền, sợ phạt tiền, sợ tù đày, rờ đâu cũng sợ.
17 Tháng Tám 202110:42 CH(Xem: 15652)
Tôi nhỏ xíu, tôi bé xíu. / Cũng chẳng có nghĩa những bóng lớn của Hội Họa Sĩ Trẻ đó đã che hết dáng tôi, cô học trò xinh xinh, chen chân, nhón gót xem tranh trong những chiều trốn lễ, bỏ nhà thờ… / Tôi mượt mà, tóc bay và mắt ướt, tôi thơ mộng như những thiếu nữ trong tranh. Tôi nhìn thấp thoáng chút yêu kiều, thời của những Chagall, Pissarro, Cezanne, Matisse… Và ngay cả rất xa xưa, Rembrandt.