Góc nghĩ
GIÁO ĐẦU TỚI TẤP
Bốn ngày trước khi cử tri Pháp bỏ phiếu bầu tổng thống mới, các đài truyền hình và truyền thanh cùng nhau tổ chức một cuộc tranh luận chắc chắn là sôi nổi giữa hai đối thủ còn lại trong vòng hai, giữa tổng thống tiền nhiệm Nicolas Sarkozy và ông François Hollande (1). Trên nguyên tắc là để họ trình bày chương trình hứa sẽ được thực hành trong nhiệm kì sắp tới, và để cho quần chúng biết đâu mà lần, mà lựa. Mà bầu.
Trong cuộc đối đầu gay gắt ngót bốn tiếng đồng hồ này, ông Nicolas Sarkozy liên hồi bị ông François Hollande tấn vào chơn tường. Bắt ông không ngớt phải lên lời bảo vệ phong cách của mình trên chánh trường suốt năm năm dài ngồi ghế tổng thống. Nghĩa là phải khôn thôi thích nghĩa các hành xử đã qua hơn là trình bày chương trình phác thảo cho nhiệm kì sắp tới. Chẳng hiểu có phải vì ông không mấy tin tưởng ở mình hay không, do đã có biết bao kết quả thăm dò dư luận dự báo rằng ông chắc sẽ thua cuộc (2). Rồi cuối cùng lại còn bị ông François Hollande bất ngờ giáng cho một đòn chí tử. Bằng một thủ thuật tu từ mà Pháp gọi là anaphore, Anh/Mĩ là anaphora, Tàu là đầu ngữ trùng phức thể, mà chúng ta có thể gọi là giáo đầu tới tấp để chỉ thứ thủ thuật dùng liên tục mỗi một lời giáo đầu cho các câu nói tiếp nối, vừa nhấn mạnh í tưởng của mình vừa tới tấp phủ đầu đối thủ.
Khi được các nhà báo làm Em Xi hướng dẫn cuộc đối thoại hỏi sẽ làm tổng thống như thế nào, ông François Hollande liền bất thần giáo đầu tới tấp bằng câu: Là tổng thống, tôi sẽ… , Là tổng thống, tôi sẽ… , 15 lần liên tiếp. Khiến cho đối thủ bỗng nhiên như bị cấm khẩu, chỉ vớt vát được đôi lời phản bác không í nghĩa.
15 khúc giáo đầu
Ông François Hollande đã tới tấp giáo đầu như sau :
Là tổng thống, tôi sẽ
- không tiếp tục lãnh đạo đảng đa số, cũng không tiếp rước đại biểu đảng này trong điện Élysée.
- không xem thường Thủ tướng gọi ông ta là kẻ giúp việc.
- không quyên tiền cho đảng mình trong khách sạn.
- bảo đảm nền độc lập trong bộ máy công lí, không kí tên bổ nhiệm công tố viên nào không được Hội đồng giới chức luật pháp chấp thuận.
- không chính mình bổ nhiệm Giám đốc các đài truyền thanh và truyền hình, dành việc này cho các định chế độc lập.
- luôn luôn xử sự một cách gương mẫu.
- không lợi dụng quyền bất khả xâm phạm chủ tịch nước đương vị, mà còn làm cho nó sửa đổi để nó có thể, trong những điều kiện nhứt định, cưỡng chế tôi ra hầu tòa hoặc giải trình trước một số định chế đặt định, giả thử tôi có hành vi phạm pháp hoặc đáng trách vào thời chưa nhậm chức.
- thành lập môt chánh phủ đồng đều, có bao nhiêu bộ trưởng phái nam thì phái nữ cũng có bấy nhiêu bộ trưởng.
- bắt toàn thể chánh phủ kí một bản đạo đức nghề nghiệp ngăn chặn mọi giao dịch chứa chất lợi lộc.
- cấm các bộ trưởng không được bao biện, nhậm thêm một chức vụ sở tại nào, tôi hằng cho rằng họ phải dành trọn công việc cho nhiệm vụ trước mắt.
- ban hành đạo luật phân quyền cho địa phương, bởi tôi nghĩ rằng các tập thể địa phương cần hoạt động trong một bầu khí mới, lãnh nhiều trách nhiệm hơn, được tự do hơn.
- luôn luôn tôn trọng các đối tác xã hội, tổ chức nghề nghiệp cũng như công đoàn, để thường xuyên đàm phán với họ hầu phân định rõ ràng đâu là phần tùy thuộc luật lệ đâu là phần tùy thuộc đôi bên dàn xếp với nhau.
- tập họp nhiều hội thảo cốt yếu, như hội thảo về năng lượng vừa rồi. Loại đề tài này cần phải được bàn luận trong nhiều hội thảo cốt yếu như vậy.
- thiết lập thể thức tỉ lệ cho cuộc bầu cử đại biểu quốc hội 2017, bởi tôi nghĩ rằng mọi í hướng chánh trị đều phải được thể hiện trong quốc hội.
- cố gắng nhìn xa để rộng đường định hướng và chỉ đạo, nhưng không ôm đồm quán xuyến hết cả mọi sự và tránh xa rời quần chúng.
Mười lăm khúc giáo đầu trên đây là bản tường trình kế hoạch và tư cách làm việc của đương sự trong nhiệm kì ngồi ghế tổng thống sắp tới. Đồng thời, lồ lộ giữa các ngôn từ, cũng là bản cáo trạng hành tích và phong cách trái khoáy của tổng thống tiền nhiệm trong năm năm qua. Rốt cuộc ông François Hollande được bầu bốn ngày sau, trở thành tổng thống nhiệm kì 2012-2017.
Làm báo viết văn
Từ thuở biết nguệch ngoạc mực đen trên giấy trắng đăng tải trên báo chí, ở Sài gòn trước kia rồi trong cả nước và ngoài nước nay cũng đà già nửa thế kỉ, chúng tôi thường lắng nghe biết bao lời cật vấn. Thảy đều xoay quanh một dấu hỏi có thể tóm gọn như sau: ông anh làm báo viết văn để làm gì ? Nên hiểu là làm thứ công việc thật kì lạ là cho không hoặc chỉ nhấm nháp được chút ít nhuận bút và tác quyền không đủ để ăn sáng, trong lúc người ta ai cũng hối hả làm tiền, hoặc tranh giành một miếng đỉnh chung, hoặc cướp giựt quyền thế, lợi lộc hơn nhiều.
Tuy không hề có tham vọng làm ông to bà lớn, (xin đừng cười) chủ tịch nước chẳng hạn, chúng tôi cũng thường khi lên lời đối đáp. Cóp nhặt 15 khúc giáo đầu của (nay là) đương kim tổng thống Pháp, rồi tới tấp tiếp theo như vầy:
Chúng tôi làm báo viết văn là để…
- quảng bá và thực thi tinh thần dân chủ dựa trên ba chân vạc làm nền cho tinh thần này là tự do đi lại, tự do báo chí, tự do hội họp.
- ngăn chặn mọi í hướng, mọi hành vi bóp nghẹt các mối tự do nói trên.
- bảo vệ thể chế tam quyền phân lập, củng cố ranh giới giữa lập pháp (quốc hội), hành pháp (chánh phủ) và luật pháp (công lí) sao cho ba ngành này luôn hồi độc lập, không toa rập đồng lõa với nhau.
- vạch lá tìm sâu, nêu ra mọi sự việc mờ ám hằng bị che giấu trong xã hội và trên chánh trường.
- đặt những câu hỏi ngứa ngáy, khó xử, bắt nhà chức trách không thể bịt mắt lờ tịt mà phải tìm cách giải quyết, về những vụ tịch thâu đất đai của dân lành chẳng hạn.
- tố cáo các hành tung khuất tất, lạm quyền, hối lộ, ăn chặn, đút lót, tham ô.
- giãi bày suy luận không ngụy biện, không lệch lạc, không thiên vị, không lừa bịp, tóm lại là đánh trúng chỗ và có sức thuyết phục.
- điều tra và giải mã, khảo cứu và dẫn chứng, đề nghị và thích nghĩa.
- chú tâm tới những lời hứa hẹn đao to búa lớn, kiểu do dân vì dân cho dân, có thật tình ích nước lợi dân hay chỉ thuộc loại trên trời dưới biển, nói cho sướng miệng.
- khám phá các điều bí ẩn trong xã hội và trên chánh trường.
- không buông tha mọi thứ tác phong vi phạm đạo lí, dẫu biết rằng trên đời không phải lúc nào cũng gương mẫu.
- làm rõ các thủ thuật ám muội, các í tưởng tối tăm, các định hướng quặt quẹo của bất luận con người nào, giới chức nào, chánh khách nào, đảng phái nào, định chế nào.
- phanh phui lối sống xa hoa, lãng phí của những kẻ quyền cao chức trọng, ăn cắp của công, xài tiền như nước.
- không ngừng báo động mọi tình huống có cơ dẫn tới hậu quả tai hại cho trật tự xã hội, chánh trị và văn hóa.
- gìn giữ tiếng mẹ đẻ chảy trong huyết quản cho tới ngày nhắm mắt.
Thật ra thì mấy tác phong kể trên chẳng phải mới lạ gì cho lắm đối với người trong cuộc. Có điều là, trong nhiều trường hợp, họ không hoàn toàn thoải mái, bị khép mình trong một khuôn khổ đặt định. Nhưng là nhà văn nhà báo, họ biết cách viết lách kia mà.
TRẦN THIỆN-ĐẠO
(Paris, 28/05/2012)
-----------------------
(1) Vòng một ngày chúa nhựt 19/04/2012, ông Nicolas Sarkozy thuộc đảng UMP (Đảng Phong trào Bình dân) và ông Farnçois Hollande thuộc đảng xã hội được nhiều phiếu nhứt trong số mười ứng cử viên đăng kí, nên đưọc ứng cử tiếp trong vòng hai. Không ở như Hoa kì, hai ứng cử viên đều do Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ chỉ định.
(2) Xem: Trần Thiện-Đạo, Trở cờ (trên mạng Hợp lưu online, ngày 26/04/2012).
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D775567780.-%3B)