CHÚ VE SẦU

Ve, loài côn trùng quen thuộc với tôi từ tấm bé, nhưng vì sao lại gọi là ve sầu thì tôi không rõ lắm. Mãi sau này biết sầu, mới dần dà nhận ra (!)

Ngày xưa rất xưa, thời dân làng chỉ nhận tin qua giọng loa vang vang sau tiếng cốc cốc của mỏ làng vào rạng sáng hay lúc chiều sập tối, thủa tôi còn loăng quăng bám chéo áo ngoại ra vườn, tiếng ve đã in vào trí óc non nớt của tôi rồi.

Thời ấy trước nhà thờ họ ngoại của tôi có cây phượng bé tí, chẳng năm nào đủ sức để làm nhiệm vụ trọng đại nhất của mình. Chỉ có những chú ve con, một sáng nắng vàng, bỗng dưng bật lên những âm thanh vui tai đầu tiên, báo cho tôi biết một mùa hè rong chơi lý thú.

Chính tiếng ve đã treo hồn tôi lơ lửng trong khu vườn của ngoại, cho dù gió Lào trưa hè thông thốc thổi, nung quắt queo những đọt tre trổ bông bao quanh vườn nhà. Tôi mê tít hàng mít thẳng tắp cho trái to bằng cái thùng gánh nước của ngoại, những chùm cam Xã Đoài chín ngọt. Và, đáng nhớ nhất, lớp vỏ của loài ve vừa thoát xác, với vết nứt trên lưng, vẫn ngộ nghĩnh bám chặt vào gốc cây!

Lũ ve giúp cho mùa hè của tôi đỡ trống trải. Mấy đứa bạn học không biết làm gì mà hè nào cũng chỉ gặp nhau mấy bữa đầu, rồi sau đó biệt tăm. Tôi thui thủi một mình với ve và nắng.

Sáng tinh mơ, từ vườn sau đã vọng lại vài tiếng khọt khẹt, sau đó đổi sang rè rè, khúc dạo đầu chỉ lác đác mấy cây vỹ cầm. Rồi cả dàn đồng ca cao giọng trỗi lên. Ngoại tôi thức dậy nấu bữa sáng. Tôi vùi mình trong giấc mơ muộn mặc cho tiếng ve càng lúc càng trở nên inh ỏi.

Mười giờ trưa, chúng lại râm ran. Tôi mắc võng trong vườn, nằm im thin thít dõi mắt tìm kiếm. Cam lúc lỉu đung đưa. Mặt trời nóng rực chen qua kẽ lá, rọi vào những chú ve nhỏ bằng ngón tay út, nâu sẫm, bóng mượt, duyên dáng bám sát vào thân cây. Chúng rung rung chiếc bụng dưới đôi cánh mỏng, trong veo như cánh chuồn chuồn, nổi bật những đường gân vàng nâu bóng loáng, khoái chí phát ra giai điệu của những kẻ vô ưu, nhàn rỗi.

Tôi nhẹ nhàng ngồi dậy, rướn người đến gần, thoáng thấy đôi mắt màu cam, đẹp như hai mảnh hổ phách gắn trên chiếc đầu be bé xinh xinh và cây kim nhỏ xíu xếp dọc dưới thân, dùng để hút sương và nhựa cây. Vừa rón rén đến gần, chúng đã giật mình vội vã bay lên, gởi lại trên mặt tôi những hạt nước li ti một cách khiếm nhã.

Chỉ giận một tí xíu thôi nhưng tò mò lại nhiều lắm. Và tư tưởng chiếm hữu manh nha. Tôi muốn có những chú ve của riêng tôi, trong chiếc lọ bằng thủy tinh đựng bánh thuẫn ngày tết của ngoại, để có thể lắng nghe và ngắm nghía chúng thật gần, tìm ra chỗ phát âm bí hiểm, giải đáp cho câu hỏi tại sao thân nó nhỏ tí mà lại hoạt động như cái micro, khuếch đại giọng ca vang rền đến mức diệu kỳ!

Sau nhiều lần rình rập chụp bắt không thành công, nghe lời thằng bé ở kế bên nhà, tôi lấy mủ mít, bao vào đầu thanh tre rồi len lén chạm vào cánh chúng. Nhưng khi rón rén đến gần, lũ ranh ma đã đập cánh bay lên, đậu trên cành cao hơn, với một tư thế đầy thách thức và nhạo báng! .

Tôi nghĩ ra một cách mới. Chiếc vợt bằng bao nilon quấn trên thanh tre dài chắc sẽ dễ dàng tóm được chúng!

Bỏ ra ba buổi trưa, tôi mới vợt được một chú. May mắn cho tôi, là ve đực, biết phát ra tiếng gọi thiết tha để tán tỉnh bạn tình. Ve cái thì không thể, muôn đời lặng im. (Sao giống cái nào cũng rụt rè, e thẹn thế!). Tôi mừng đến ngất ngây, mau chóng cho vào lọ. Nó hoảng hốt, điên cuồng đập cánh, va xan xát vào bức tường thành trong suốt, è è vài tiếng tuyệt vọng, rồi thôi. Tôi xót ruột thò tay ve vuốt, an ủi chuyện trò và không quên vạch đôi cánh tìm hai hạt gạo, nơi nhận và phát âm thanh từ khoang bụng rỗng.

Suốt buổi chiều kè kè ôm chiếc lọ, đợi hoài chẳng thấy ve mở lời. Hạt gạo dưới cánh xẹp lép. Chắc do va đập trong lúc cố tìm cách thoát thân. Chán quá, tôi đậy nắp, bỏ đi chơi...

Sáng hôm sau, nghe tiếng rền rĩ ngoài vườn, chợt nhớ đến chú ve bé nhỏ của mình, tôi mở nắp, ngỡ ngàng thấy nó nằm yên, bất động.

Ngoại tôi bảo vòng đời của ve kéo dài rất lâu. Tiền thân của ve sầu là con lụy. Lụy sống dưới lớp đất tối tăm từ 2 đến 5 năm, có loài tới 17 năm (sau này tôi mới biết), bám hút nhựa trong rễ cây để sống. Đầu hè, lụy bò lên cây, thoát xác, tung cánh lên cây cao hưởng thụ mùa hè huy hoàng, hát ca, yêu đương và duy trì nòi giống. Chỉ một mùa hè thôi, ve sầu sẽ vĩnh viễn ra đi. Thế mà tôi đã tước đoạt khoảng thời gian đáng sống ngắn ngủi của nó!

Tôi ân hận, quyết định làm đám tang. Tôi để nó an nghỉ trong hộp diêm, phủ thêm lớp giấy thủ công màu vàng bên ngoài, để thế giới bên kia của nó bớt tối tăm, và trong giấc ngủ dài, nó có thể mơ thấy màu nắng vàng rực rỡ của thế giới bên này. Tôi đặt hộp diêm dưới gốc cam, nhặt hoa chanh, hoa thiên lý rụng trong vườn đắp lên mộ, thổn thức như đang đưa tang một người...

Từ đó tôi không bắt ve, bươm bướm, chim non hay bất kỳ loài động vật nào để chơi nữa cả. Tôi chỉ ngắm nghía, lắng nghe cảm nhận chúng chơi đùa quanh mình và nhận ra, giống con người, chúng không thể vui vẻ cất cao tiếng nói và khoe khoang nét đẹp độc đáo của mình khi bị cầm tù, sẽ chết dần chết mòn khi tự do bị tước đoạt!

Khi nắng hè thắp lên cành phượng vỹ trước nhà thờ họ những đốm lửa đầu tiên, tôi đang học lớp bốn. Một sáng đi học, tôi thấy lửa cháy trên sườn núi và những âm thanh đì đùng đáng sợ. Trường học đóng cửa, tôi ngơ ngác theo đoàn người trên những chuyến xe đò nối đuôi nhau vượt đèo Hải Vân để vào phố biển xứ Đà, bỏ lại sau lưng những chú ve sầu tuổi nhỏ.

Lúc bấy giờ tôi mới biết sầu là gì. Sầu rơi trên bậc thềm nhà ngoại phủ đầy hoa cau. Sầu vương trên những cây ổi, mãng cầu, gốc mít... Sầu đong đưa theo nhịp võng dưới tán lá trưa hè. Sầu thấm đẫm nhớ nhung khúc nhạc ve râm ran mời gọi ...

Còn những chú ve kia có biết sầu không? Tôi nghĩ là có. Chúng đã phải trải qua một thời gian dài sống trong tăm tối, nhưng khi thoát ra khỏi lớp vỏ, xòe cánh tung bay, chúng chỉ có vỏn vẹn 90 ngày để hưởng thụ cuộc sống tự do, yêu đương và ca hát.

Bất chợt tôi nhớ đến hai câu thơ trong bài thơ "Giục giã " của Xuân Diệu:

"Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm"

Xuân Diệu chỉ có một phút huy hoàng, mình có đến tận 90 ngày, cũng đáng, ve nhỉ!

Thu Nguyễn