- Tạp Chí Hợp Lưu  18939 Magnolia St. Fountain Valley, CA 92708 - USA Điện thoại: (714) 381-8780 E-mail: tapchihopluu@aol.com
Tác Giả
Tìm đọc

TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CÓ PHẢI LÀ TÁC GIẢ KHÔNG?

29 Tháng Năm 202512:23 SA(Xem: 2779)
PhanTanUẩn
Nhà văn Phan Tấn Uẩn


TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CÓ PHẢI LÀ TÁC GIẢ KHÔNG?

(Một góc nhìn về vai trò của trí tuệ

nhân tạo AI trong sáng tác văn chương)
 Phan Tấn Uẩn

 

 

Trong những năm gần đây, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI : Artificial Intelligence) đã tạo ra một làn sóng quan tâm sâu rộng trong giới viết lách. Với nhiều người, đây là một phương tiện mới mẻ, đáng để thử nghiệm. Nhưng với không ít người khác , nhất là những cây bút kỳ cựu hoặc thủ cựu, thì sự xuất hiện của AI đặt ra những hoài nghi, thậm chí phản ứng: Có nên xử dụng AI khi viết văn? Nếu có sự trợ giúp như thế, tác phẩm đó có còn là của cá nhân? Người viết có còn xứng đáng đứng tên tác giả?

Tôi từng bỡ ngỡ và đặt những câu hỏi ấy khi mới tiếp xúc với AI. Nhưng nhờ trải nghiệm thực tiễn, tôi dần nhận ra bản chất thật sự của công cụ này – và càng hiểu rõ hơn đâu là ranh giới giữa công cụ hỗ trợ và ý tưởng sáng tạo. Bài viết này chia xẻ góc nhìn cá nhân ấy, không nhằm tranh luận hay áp đặt, mà như một cách giúp bạn đọc hiểu rõ hơn: trí tuệ nhân tạo không hề thay thế con người, và việc xử dụng AI trong sáng tác – nếu trung thực và có ý thức – là điều hợp lý và xứng đáng.

(PHAN TẤN UẨN)

 

*

 

1.

 

AI không viết thay  mà cùng viết chung với tác giả
Trí tuệ nhân tạo không tự nhiên viết ra một bài văn nếu không có người hỏi. Nó không có ý thức, không có cảm xúc, không biết yêu hay ghét, không biết hoài niệm hay mơ mộng. Nó chỉ phản hồi dựa trên những gì người viết cung cấp . Tùy theo mức độ rõ ràng, sâu sắc, sáng tạo của người hỏi , AI sẽ cho ra  các kết quả khác nhau.  Cũng như một cây bút, hay máy đánh chữ, trí tuệ nhân tạo chỉ là phương tiện. Nó không tạo nên tư tưởng, không làm thay trải nghiệm, không thay con người cảm nhận hay đấu tranh với nội tâm. Nó không thể làm nên một câu văn đẹp nếu người viết không có thẩm mỹ; không thể dẫn dắt một lập luận sắc sảo nếu người viết không biết mình muốn nói gì.

Nói cách khác, AI là ngọn đèn soi đường , người đi vẫn phải là chính chúng ta. Và nếu bài viết có chiều sâu, có cá tính, có giọng điệu riêng thì không ai có thể nói đó là sản phẩm của máy móc.

 

 

2.

 

 

Ghi tên mình là hành động trung thực – không phải chiếm đoạt

Có người hỏi: nếu AI giúp ta sửa, bổ sung, đề nghị cách viết hay hơn, thì ta có còn xứng đáng để đứng tên tác giả ?

Tôi xin trả lời: Nếu toàn bộ tư tưởng, nội dung, cảm xúc, và định hướng đều là của bạn – thì đó vẫn là tác phẩm của bạn. Việc xử dụng một công cụ như AI để tham khảo, đối chiếu, làm rõ hoặc tinh chỉnh, việc nầy cũng như tra cứu từ điển, đọc sách tham khảo, hoặc hỏi ý kiến bạn viết, nó không làm mất tính chính danh.

Ghi tên thật tác giả vào sáng tác viết chung với AI là một cam kết : Tôi chịu trách nhiệm về điều tôi viết. Dù tôi có dùng AI để thử nghiệm một số cách nói khác, hay kiểm tra sự mạch lạc của đoạn văn, thì tôi vẫn là người chọn giữ lại hay loại bỏ. Chính tôi là người quyết định cấu trúc, định hướng, âm sắc, lập luận. Chính tôi là người “nuôi” bài viết từ mạch nguồn tư tưởng.

Không có máy móc nào viết ra một đoạn văn sâu sắc nếu trong lòng bạn không có điều gì sâu sắc. Không AI nào có thể làm ra một câu thơ hay. Và không “trợ lý ảo” nào dựng nổi một tiểu luận đàng hoàng nếu người viết không có sự suy nghĩ độc lập và lương tri sáng tạo.

 

3.

 

Tôn trọng người viết – thay vì phân biệt “chiếu trên chiếu dưới”

Thật đáng tiếc khi trong không gian văn chương Việt Nam hiện nay, vẫn còn hiện tượng phân chia “chiếu trên – chiếu dưới”, kèm theo thái độ kỳ thị ngầm: ai không viết theo kiểu của ta thì không đáng đọc; ai không in sách, không có giải thưởng, không viết trong nhóm ta thì là “tay ngang”, “người ngoại đạo”.

Nhưng sáng tạo văn học không đo bằng mối quan hệ, không do bè nhóm tán thưởng, càng không cần “quyền lực mềm” để khẳng định. Một người viết chân chính có thể không nổi tiếng, không giao du với bất cứ ai trong văn giới, không được mời họp mặt hội đồng , không tụ năm tụ bảy ngồi uống cà-phê chụp hình đang lên báo cười vui hảnh diện, nhưng vẫn có thể viết nên những gì sâu sắc nhất, đau đáu nhất, trữ tình nhất.

 Trong bối cảnh đó, AI không làm ai “giỏi” hơn ai. Nó chỉ tiếp tay với ta chỉnh, sửa, viết lại những gì ta nghĩ, kể lại những gì ta  sống, và gìn giữ những gì ta tin.

Viết là quyền bình đẳng. Dù bạn là ai, ở đâu, học vấn cao hay thấp, có nhóm hỗ trợ hay không ,nếu có trí tuệ, có cảm xúc, có khả năng tự phản biện , bạn có quyền lên tiếng. Và trí tuệ nhân tạo có thể giúp tiếng nói của bạn rõ hơn, sáng hơn, sắc sảo hơn.

 

4.

 

Trí tuệ của ta vẫn là cội nguồn sáng tạo

Dù có sự trợ giúp kỹ thuật nào đi nữa, thì chính tư tưởng mới là linh hồn của bài viết. AI không nghĩ thay, không yêu thay, không đau thay. Nó không thể nắm bắt những niềm riêng, ký ức chiến tranh, nỗi hoang mang của người sống lưu vong, hay ánh mắt của người mẹ lúc tiễn con lên đường. … Tất cả những điều ấy , chỉ có con người mới cảm nhận và viết được. Và chỉ có người viết trung thực, dám suy nghĩ, dám đặt câu hỏi, mới có thể đưa tư tưởng thành con chữ.

AI  chỉ là công cụ, như từ điển, như máy đánh chữ, như mạng internet. Không được thần thánh hóa nó nhưng cũng không thể phủ nhận giá trị của nó, nếu ta dùng đúng cách, đúng mục đích.

 

Kết luận…

Tôn trọng sự khác biệt, nuôi dưỡng giá trị chung…

Tôi không viết bài này để tranh luận hay phản bác bất kỳ ai. Tôi chỉ mong có thêm một tiếng nói để bạn đọc, nhất là những người chưa quen với công cụ mới , có thể tiếp cận AI một cách tỉnh táo, công bằng và không thiên kiến.

Viết bằng tay hay viết bằng máy, viết đơn độc hay có sự hỗ trợ,  điều quan trọng vẫn là nội dung. Nếu bài viết có giá trị tư tưởng, có cảm xúc thật, có lập luận vững , thì người viết xứng đáng được ghi nhận, bất kể họ đã sử dụng công cụ nào.

Trong văn chương, mỗi người có cách riêng đến với chữ nghĩa. Nhưng nếu cùng hướng đến sự trung thực, nhân văn và sáng tạo , thì mọi cách đều đáng trân trọng.

PHAN TẤN UẨN
Tháng 4/2025

  

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
18 Tháng Tư 20244:07 CH(Xem: 16043)
On the evening of December 21, 1946, the Bach Mai radio resumed its operations somewhere in the province of Ha Dong after a day of silence. One of its broadcasts was Ho Chi Minh’s appeal to the Viets for a war of resistance. He reportedly said: The gang of French colonialists is aiming to reconquer our country. The hour is grave. Let us stand up and unify ourselves, regardless of ideologies, ethnicities [or] religions. You should fight by all means at your disposal. You have to fight with your guns, your pickaxes, your shovels [or] your sticks. You have to save the independence and territorial integrity of our country. The final victory will be ours. Long live independent and indivisible Viet Nam. Long live democracy.
12 Tháng Sáu 20259:55 SA(Xem: 314)
trái bóng vẫn lăn... / mấy ngày ở Seattle / theo đà chiếc bánh lăn / một sáng chế mà người bạn đường một thuở đang gửi gắm / thấy chiếc xe đạp vẫn bươn bả trên đường / dù ở nơi nào / xa vạn dặm quê hương
11 Tháng Sáu 20259:50 CH(Xem: 491)
Anh còn có gì / Ngoài khung cửa nhỏ / Em về qua phố / Nắng rực đường đi! -- Em mỉm môi cười: Tình trao ai đó? Lòng anh không gió / Cũng lộng niềm vui /
06 Tháng Sáu 20254:06 CH(Xem: 1935)
Năm ấy, khi còn đang mài đũng quần để lấy tấm bằng Master, anh làm thêm trong một hầm rượu. Một quán rượu nằm nửa chìm nửa nổi dọc bờ sông Seine. Anh không muốn xin tiền nàng vào những khoản bí mật của một thằng đàn ông đã đến tuổi tự lập từ lâu, nên cuộc đi làm thêm diễn ra cũng bí mật, kín đáo y như cái quán rượu huyền bí này- nửa chìm, nửa nổi. Sơ mi trắng, nơ đen, chạy băng băng giữa các thực khách, luôn nhoẻn cười quá ư lễ độ, vô cùng nhũn nhặn phô hàm răng khểnh, không ai nhận ra ngài trợ giảng một trường đại học trong trang phục bồi bàn, nói tiếng Pháp chuẩn âm Paris.
06 Tháng Sáu 20253:23 SA(Xem: 2220)
Tập thơ “Hẹn Anh Về Vỹ Dạ Ngắm Mưa Bay” của Hoàng Thị Bích Hà có hơn 180 bài thơ dài ngắn khác nhau được chia làm 2 phần: Phần 1: 80 bài thơ, Phần 2: 116 bài thơ bốn câu. Phần 1: 80 bài thơ tuyển là những bài tâm đắc được chọn lọc ra từ 10 tập thơ trước đã xuất bản và một số bài thơ mới sáng tác trong thời gian gần đây, chưa in nhưng đã được đăng tải trên các trang báo mạng và website Văn học Nghệ thuật trong và ngoài nước. Phần 2 là những khổ thơ yêu thích, mỗi bài chỉ chon 4 câu trong số những bài thơ đã xuất bản.
06 Tháng Sáu 20252:58 SA(Xem: 2306)
Trước khi thực hiện cuộc phỏng vấn này, tôi đã tham khảo nhiều nguồn thông tin và trực tiếp đối thoại với những nhân vật “sống” trong và ngoài nước. Tuy nhiên, phản hồi nhận được đa phần rơi vào ba mô thức: (1) phê phán gay gắt phía đối lập, (2) nói chung chung với lý thuyết viễn mơ, hoặc (3) phủ nhận hoàn toàn tính khả thi của việc hòa hợp hòa giải. Do đó, tôi đã tìm đến Trí tuệ Nhân tạo Chat GPT – như một cuộc đối thoại với "sự trống vắng im lặng", và đồng thời là một sự tổng hợp từ hàng triệu nguồn tiếng nói – để có được một cái nhìn khách quan, toàn diện, mang tinh thần đối thoại tương kính về một vấn đề lớn và dai dẳng của dân tộc Việt Nam.
31 Tháng Năm 20251:27 CH(Xem: 3599)
Tôi không phải là một “cư dân mạng” thuần thành, nhãn hiệu mà người ta thường dùng để chỉ những người sống trong thế giới ảo nhiều hơn trong thế giới thật. Tuy vậy, tôi vẫn nặng lòng biết ơn tất cả những nhân tài về kỹ thuật tân tiến trên thế giới đã đóng góp vào việc giữ gìn và phát huy kho tàng văn minh của nhân loại qua các nền tảng trên mạng như Google, Facebook, Wikipedia, YouTube... và gần đây hơn nữa là ChatGPT. Những nguồn thông tin đó đã giúp chúng ta học hỏi, tìm hiểu về vốn kiến thức đồ sộ của con người từ đời nay sang đời khác, trong một thời gian rất ngắn. Cuối thế kỷ trước, khi mạng lưới toàn cầu đã ra đời nhưng chưa thông dụng mấy, tôi từng phải vào thư viện biết bao nhiêu lần, nhiều khi chỉ để tra tìm một chữ, một khái niệm, trong suốt thời gian viết luận án của mình. Ngày nay, chỉ cần “nhấp con chuột” một cái, chúng ta đã có thể tìm được điều mình muốn tìm trong tích tắc.
29 Tháng Năm 20251:06 SA(Xem: 2558)
Ở đâu tôi không biết chứ ở làng quê tôi, điều này đến thế hệ mình ít thấy được duy trì cách gọi này. Thôi thì con cái họ, họ cứ gọi tên cũng được, không sao! Nhưng với người khác nhất là anh em họ hàng nhưng họ lớn tuổi hơn mình thì cần lưu ý cách xưng hô cho lịch sự, dễ nghe để hiệu quả giao tiếp được tốt hơn.
29 Tháng Năm 202512:54 SA(Xem: 2315)
Năm 2025 Hoàng Thị Bích Hà trình làng 2 tập thơ: “Hoa tím sầu đông” (gồm 103 bài thơ) và “Hẹn anh về vĩ dạ ngắm mưa bay” (Hơn 180 bài). Hai tập thơ này tuyển chọn ra những bài thơ tâm đắc của Hoàng Thị Bích Hà trong 10 tập thơ đã xuất bản từ mấy năm trước đây. Những tập gồm 50 bài, mỗi tập lọc ra khoảng 10-15 bài, trong những tập gồm có 100 bài thơ lọc ra khoảng 15-20 bài. (Đây là 2 tập thơ cuối cùng khép lại việc in thơ. Từ nay về sau tôi tiếp tục dành thời gian và tâm huyết cho truyện ngắn và tùy bút, nếu bất chợt có cảm hứng thì vẫn làm thơ, đăng báo chứ không xuất bản nữa).
25 Tháng Năm 202510:09 SA(Xem: 4146)
Bài thơ hôm qua bây giờ đã cũ Tình yêu năm rồi bây giờ đã xa Chỉ nỗi buồn sao không chịu cũ Vẫn mới nguyên, như bị, tâm thần