Mạn Đàm Văn Học

Văn hóa xã hội : B I L L G A T E S Jr, THIÊN TÀI HAY THỜI THẾ TẠO ANH HÙNG ? 

Thành tựu của Microsoft Corporation, Tập đoàn Microsoft, do Bill Gates Jr (1) và người bạn chí thân của ông là Paul Allen sáng lập năm 1975, cho tới nay, vào cuối thập niên đầu thế kỉ 21 này, vẫn chưa có tập đoàn cùng loại nào vượt qua. Trong chức vụ chủ tịch và kiến trúc sư phần mềm - hãng Microsoft, như tên gọi, là một công ti vi tính phần mềm, chính Bill Gates Jr đã chủ trì, lần hồi đưa cơ nghiệp của mình lên tận đỉnh cao. Theo thống kê do tạp chí Forbes xác định, thì doanh thu năm 2008 của tập đoàn Microsoft lên tới 60,4 tỉ Usd thu được 17,7 Usd lợi tức – trong khi đồng nghiệp Google của nó chỉ có 21,8 Usd doanh thu và 4,2 Usd lợi tức ; và kể từ năm 1995, chủ nhơn Tập đoàn Vi tính phần mềm không thôi là người giàu nhứt đứng đầu trên thế giới - tài sản khoảng chừng 60 tỉ Usd, ngang bằng doanh thu công ti của mình năm ngoái.

Không thể kể xiết bao nhiêu trang báo và trang sách in trên thế giới (2) ca tụng hết lời con người được đồng lượt khâm phục và đồng thanh gọi là computer genius, thiên tài điện toán. Vậy mà đầu năm 2009 vừa đây từ này lại vô hình trung mất dạng, không còn thấy trong hai tác phẩm mới vừa phát hành ở Hoa kì và bán rất chạy: Bill Gates Sr, Showing up for Life – Thoughts on the Gifts of a Lifetime (Bật nổi trong cuộc đời - Nghĩ về quà tặng cho đời. Nxb Broadway Books) và Malcolm Gladwell, Outliers – The Story of Success (Ngoại hạng – Sự tích của thành công. Nxb Little, Brown and Company). Hai tác giả, Bill Gates Sr, cha của đương sự và Malcolm Gladwell, phóng viên nổi tiếng của tờ New Yorker (Người New York), đều có một cái nhìn chừng mực hơn và phải lẽ hơn về thành tựu có một không hai của con người sáng lập Tập đoàn Microsoft.

Cho đến nay, các bí mật gia đình nhà họ Gates không hề được/bị phơi bày. Hầu bảo vệ đời tư của con người giàu nhứt trên thế giới trong thời gian hơn 32 năm trời đương sự trực tiếp nắm cương vị rường cột trong hãng Vi tính phần mềm lớn nhứt trên thế giới. Nhưng rồi kể từ ngày 27 tháng 06/2008, một năm trước đây, Bill Gates Jr chánh thức rời bỏ văn phòng và chức vụ chủ tịch, dồn tâm sức vào việc điều hành tổ chức thiện nguyện Bill & Melinda Gates Foundation, Quĩ Bill & Melinda Gates (vợ ông tên Melinda French) thành lập mấy năm trước. (3) Chắc nhơn cơ hội này mà, trong tập sách tự sự kể trên, Bill Gates Sr không còn ngại ngùng khi tiết lộ trên giấy trắng mực đen bản tánh hằng được che giấu của đứa con vừa ngỗ ngáo vừa liều lĩnh và tài năng sớm phát triển là Bill Gates Jr thời trẻ. Qua một số sự việc tuy nhỏ, nhưng tiêu biểu, xảy ra trong bầu khí kín cửa của gia đình.

Một tối nọ, giữa bữa cơm, chú chàng ranh con Bill Jr lớn tiếng bướng bỉnh với bà Mary, mẹ chú. Bill Sr không chịu nổi, vốn kiệm lời nên hắt liền vô mặt nó đầy li nước cầm trên tay. Tức thì bị nó phản công: « Cảm ơn ba đã xối nước cho con tắm gội, mát ghê. » Rồi có một hôm, mẹ chú từ phòng ở từng trên gọi xuống: « Con làm gì đó ở dưới nhà bếp vậy con? » Chú chàng Trey (tên Bill Jr thân mật trong nhà) đáp trả, ngạo ngược: « Con đang suy nghĩ. Bộ má chẳng bao giờ suy nghĩ sao? » Ngang phè… Ngay cả khi đồng bọn cùng lứa tuổi dại dột chỉ thích vui chơi, đùa giỡn, thì chú chàng Bill Jr lại miệt mài với sách vở, với đủ hạng bách khoa toàn thư. Mới ở tuổi còn non mà hằng ngày cứ quan tâm tới thời cuộc trong nước, ngoài nước, luôn hồi hỏi han sự việc và ý nghĩa cuộc đời.

Không biết răn dạy sao cho thấu tình đạt lí thằng con lúc nào cũng ngang phè và sáng mắt như vậy, ông bà Bill Sr và Mary bèn lôi cổ nó đến phòng khám tâm lí - ở Hoa kì không thiếu phòng khám loại này. Chú chàng Trey thẳng thừng giãi bày tâm sự ngay liền với các bác sĩ: « Tui lúc nào cũng phải quyết liệt tác chiến với ông cụ bà cụ để coi ai là kẻ thật sự cầm lái trong nhà, họ hay mình. » Các bác sĩ bấy giờ mới lên lời khuyên ông cụ bà cụ nên nới lỏng tay chơn thằng nhỏ, cho nó được tự do, tự giác, tự lập, tự chủ… Thế là như một con chim sổ lồng, ngay tối hôm đó, chú chàng chưa tròn 10 tuổi Trey Bill Gates Jr liền nhảy thót qua cửa sổ phòng ngủ, băng ngang khu vườn rộng thẳng tiến tới trường đại học sở tại. Mày mò vi tính suốt cả đêm, sáng về ngủ gà ngủ gật.

Hình ảnh điển hình của một wiz kid, ranh con có năng khiếu vượt bực và sớm phát triển - đồng cánh với « thần đồng » Đức W. Amadeus Mozart (1756-1791) trong lãnh vực âm nhạc hơn hai thế kỉ trước.

Thời thế thuận lợi

Vài năm sau, khi Bill Gates Jr bật mí cho ba má mình biết đã bỏ học, rời khỏi ghế nhà trường (đại học Harvard), dành công sức để sáng lập và điều hành hãng Microsoft, thì họ lấy làm bàng hoàng đến mực. Không tin rằng con trai mình lại có thể thành công trong lãnh vực còn trong trứng nước này dầu tài năng sớm nở tới đâu. Chỉ thật lâu sau, Bill Gates Sr mới thú nhận trong cuốn tự sự của mình « Tôi nghĩ cần phải nói rằng Bill cũng như Warren (Warren Buffet, thân cận với gia dình nhà họ Gates), cả hai đứa đều gặp rất nhiều may mắn trên đời. Chắc Bill chẳng ngại gì mà không nhìn nhận mình không thể thành công về mặt tài chánh hiện giờ nếu như sanh trưởng ở miệt Darfour hay Congo. » Chính Warren Buffet, người đứng hàng thứ hai trong giới giàu có nhứt trên thế giới, cũng nhìn nhận như vậy: « Tôi sanh trưởng vừa đúng chỗ vừa đúng lúc. Được trúng số độc đắc trong buồng trứng. » Bill Gates Jr cũng chẳng nói gì khác hơn với nhà báo Malcolm Gladwell: «Tôi quả thật được may mắn trên đời. »

Thật vậy, trong tập biên khảo của mình, Malcolm Gladwell nhấn mạnh chỗ, ngay từ thời mài rách đũng quần trên ghế nhà trường, Bill Gates Jr đã tự dưng chiếm được một ưu thế hiếm hoi. Trường trung học sở tại, vào năm 1968, đà có một máy tính trực tiếp gắn liền với trung tâm tin học thành phố Seattle, bang Washington - thứ thiết bị mà nhiều đại học ở Hoa kì (nói chi tới ở những nơi khác) bấy giờ vẫn chưa được cung cấp. Nhờ vậy mà chú chàng Bill được thỏa thích tung hoành với ngành tin học, cho phép chàng ta nhìn đón trước và góp phần vào công cuộc cách mạng laptop, máy tính cá nhơn sắp bùng nổ hai mươi năm sau. Trả lời câu hỏi của nhà báo: trên toàn xứ Hoa kì vào cuối thập niên 60 thế kỉ trước, có bao nhiêu thiếu niên được thể nghiệm và có kinh nghiệm tin học như ông - Bill Gates Jr không chút ngập ngừng: « Tôi dám chắc trên toàn thế giới bấy giờ đếm không có tới năm chục mống. »

Thế hệ chào đời ở Hoa kì vào thập niên 50 thế kỉ trước (Bill Gates Jr sanh năm 1955 và lớn lên ở Seattle) đều sanh trưởng đúng chỗ và đúng lúc, như đã kể. Nói cách khác, thành công của Bill Gates Jr (Microsoft) hay của những Steve Jobs (Apple), Eric Schmidt (Google) và nhiều nữa thảy đều chủ yếu nhờ ở thời thế, cộng thêm vào nền tảng văn hóa, gia đình và từng lớp xã hội. Phần khác, cũng chẳng nên quên rằng tài năng đâu phải là thiên bẩm từ trên trời rớt xuống: « Bất luận kẻ nào thành đạt trong công trình của mình đều phải chịu ơn những người đi trước. Barack Obama (đương kim tổng thống Hoa kì) là một thí dụ điển hình: chúng ta đâu có hạ thấp ông khi bảo rằng ông không thể bước lên trên đài danh vọng hiện thời nếu như trước đó chẳng có ai đổ rất nhiều mồ hôi, nước mắt và máu huyết dọn đường. »

Thành công không nhứt thiết là kết quả do thiên tài tạo dựng. Thời thế và công sức mới thật sự là yếu tố quyết định: « Ta có thể là một thiên tài mà không tạo được thành công, và ngược lại có thể không phải là thiên tài mà vẫn thành công. Chỉ cần có đầu óc, có nhiều năng khiếu và nghị lực và chăm chỉ chịu khó. »

Lời nói phác họa gọn nét chơn dung người đã sáng lập và đưa tập đoàn Microsoft lên tuyệt đỉnh: Bill Gates Jr.

TRẦN THIỆN - ĐẠO

(New York, 14/07/2009)

--------------------------  

(1) Bill Gates Jr và Bill Gates Sr : Bill Gates con và Bill Gates cha.

(2) Hệt như, trong lãnh vực khác, trường hợp triết gia, kinh tế gia và chánh trị gia Đức Karl Marx (1818-1883). Xem: Trần Thiện-Đạo, Sách tiểu sử vẫn có sức hấp dẫn (Thể thao & Văn hóa, số 88, ngày 23-8-2005 ; Hợp lưu, số 85, tháng 10 & 11 / 2005); không có thống kê chánh thức số lượng sách báo nói tới Karl Marx, chỉ đoán chừng là có khoảng 80.000.

(3) Với vốn 37 tỉ Usd, dùng để tài trợ các dự án bảo vệ sức khoẻ và phòng chống bịnh Hiv/Aids ở các nước thế giới thứ ba. Pgs.Ts Lưu Thị Minh Châu phụ trách Dự án dự phòng và chăm sóc Hiv/Aids tại Việt Nam, thuộc Bộ Y tế.